Hem nüfus hem de yüzölçümü bakımından dünyanın 2. büyük kıtasıdır. Kendisine bitişik kabul edilen adalar ile birlikte 30,8 milyon km²’lik alanı ile dünya yüzölçümünün %6’sını ve dünya üzerindeki toprakların %24,4’ünü kapsamaktadır. 1 milyarı aşkın nüfusuyla dünya nüfusunun %15’ini barındırır.
Yüzölçümü : 30.370.000 km²
Nüfusu : 1.032.532.974[1] (2011)
Ülke sayısı : 54
Zaman dilimi : +0 (Senegal) +4 (Mauritius)
Temel geçim kaynağı : Tarım, Turizm
Afrika, kuzeyde Akdeniz, güneyde Hint Okyanusu, batıda Atlas Okyanusu, doğuda Sina Yarımadası, Kızıldeniz ve Süveyş Kanalı ile çevrilidir. Madagaskar gibi çeşitli takımadaları bünyesinde barındırır. Kıtada 54 bağımsız devlet, 9 bölge ve 3 adet de sınırlı tanınmış devlet bulunur.
Tüm kıtalar arasında en fazla genç nüfus Afrika’da bulunmaktadır. Afrikalıların %50’si 19 yaşının altındadır. Cezayir yüzölçüm olarak Afrikanın en büyük ülkesiyken, nüfus anlamında en büyük ülke ise Nijerya dır. Özellikle Batı Afrika’nın, insanoğlunun başlangıç noktası olduğu kabul edilir. Erken dönem büyük insansı maymunların yanı sıra, geç dönemdekileri yedi milyon yıl öncesinde olan Sahelanthropus tchadensis, Australopithecus africanus, A. afarensis, Homo erectus, H. habilis ve H. ergaster gibi türlerin evrimleşmesiyle oluştuğu kanıtlanan Homo sapiens yani modern insana dair bundan 200.000 yıl öncesine ait bulgular Etiyopya’da bulunmuştur. Afrika, çok çeşitli iklim bölgeleri bulunan ekvatorun her iki yanında ve dünya üzerinde her iki iklim kuşağında da bulunan tek kıtadır.
Afrika etnik, kültür ve dil olarak çok büyük bir çeşitliliğe ev sahipliği yapar. 19. yüzyıl sonlarında Avrupa ülkeleri tarafından sömürge haline getirilmiştir. Afrika’nın modern devletleri 20.yüzyıldaki dekolonizasyon sürecinden sonra ortaya çıkmıştır. Afrika ülkeleri kısmen 1881-1914 yıllarındaki Afrika Talanı sırasında şekillenmiştir.
Afrika adı, Kartaca’ya ilk defa ayak basan Romalılarca “Afri” veya “Africani” denilen oymakların adından esinlenerek verilmiştir. Bu adın yerel Libya kabilelerini betimlemek için kullanıldığı düşünülse de, genellikle Fenikece’de kullanılan afar yani toz kelimesi ile bağlantılıdır. Ancak 1981 yılında yapılan bir çalışmaya göre bir Berberi kelimesi olan ve “deve” anlamına gelen ifriden gelir.Aynı kelime kuzeybatı Libya’da bulunan, orijinal ismi Yafran(veya Ifrane) olan aynı zamanda Trablusgarb ve Cezayir dolaylarındaki Banu Ifran kabilesine verilen isimdir.
Roma hakimiyetinde iken Kartaca, bugün Libya’nın sahil kesimleri dolaylarındaki Afrika Pronconsularis eyaletinin başkentiydi.
Afrika Ülkeleri
Dünya’nın belki de en zengin doğal kaynaklarına sahip olmalarına rağmen Afrika ülkeleri, Avrupa ülkelerinin istilasına uğramış ve doğal kaynaklarını kendisi işletememiştir. Bu nedenle dünyada açlıktan ölüm oranlarının en fazla olduğu ülkeler Afrika ülkeleridir. Kolonileşme sonrası Afrika 54 ülkeye bölünmüştür.
Ülke Adı | Yüzölçümü (km²) | Nüfus (2002 yılı) | Başkenti |
Angola | 1.246.700 | 10.593.171 | Luanda |
Batı Sahra | 266.000 | 256.177 | El Aaiún |
Benin | 112.620 | 6.787.625 | Porto-Novo |
Botsvana | 600.370 | 1.591.232 | Gaborone |
Burkina Faso | 274.200 | 12.603.185 | Ouagadougou |
Burundi | 27.830 | 6.373.002 | Bujumbura |
Ceuta (İspanya Sömürgesi) | 20 | 71.505 | — |
Cezayir | 2.381.740 | 32.277.942 | Cezayir |
Cibuti | 23.000 | 472.810 | Cibuti |
Çad | 1.284.000 | 8.997.237 | N’Djamena |
Demokratik Kongo Cumhuriyeti | 2.345.410 | 55.225.478 | Kinşasa |
Ekvator Ginesi | 28.051 | 498.144 | Malabo |
Eritre | 121.320 | 4.465.651 | Asmara |
Etiyopya | 1.127.127 | 67.673.031 | Addis Ababa |
Fas | 446.550 | 31.167.783 | Rabat |
Fildişi Sahili | 322.460 | 16.804.784 | Yamoussoukro |
Gabon | 267.667 | 1.233.353 | Libreville |
Gambiya | 11.300 | 1.455.842 | Banjul |
Gana | 239.460 | 20.244.154 | Accra |
Gine | 245.857 | 7.775.065 | Conakry |
Güney Afrika | 1.219.912 | 43.647.658 | Bloemfontein,Cape Town,Pretoria |
Kamerun | 475.440 | 16.184.748 | Yaounde |
Kanarya Adaları (İspanya Sömürgesi) | 7.492 | 1.694.477 | Las Palmas, Tenerife |
Kenya | 582.650 | 31.138.735 | Nairobi |
Komor Adaları | 2.170 | 614.382 | Moroni |
Kongo | 342.000 | 2.958.448 | Brazavil |
Lesotho | 30.355 | 2.207.954 | Maseru |
Liberya | 111.370 | 3.288.198 | Monrovia |
Libya | 1.759.540 | 5.368.585 | Trablus |
Madagaskar | 587.040 | 16.473.477 | Antananarivo |
Madeira Adaları (Portekiz Sömürgesi) | 797 | 245.000 | Funchal |
Malavi | 118.480 | 10.701.824 | Lilongwe |
Mali | 1.240.000 | 11.340.480 | Bamako |
Mauritius | 2.040 | 1.200.206 | Port Louis |
Mayotte | 374 | 170.879 | Mamoudzou |
Melilla (İspanya Sömürgesi) | 12 | 66.411 | — |
Mısır | 1.001.450 | 70.712.345 | Kahire |
Moritanya | 1.030.700 | 2.828.858 | Nouakchott |
Mozambik | 801.590 | 19.607.519 | Maputo |
Namibya | 825.418 | 1.820.916 | Windhoek |
Nijer | 1.267.000 | 10.639.744 | Niamey |
Nijerya | 923.768 | 129.934.911 | Abuja |
Orta Afrika Cumhuriyeti | 622.984 | 3.642.739 | Bangui |
Réunion | 2.512 | 743.981 | Saint-Denis |
Ruanda | 26.338 | 7.398.074 | Kigali |
Saint Helena | 410 | 7.317 | Jamestown |
São Tomé ve Príncipe | 1.001 | 170.372 | São Tomé |
Senegal | 196.190 | 10.589.571 | Dakar |
Seyşeller | 455 | 80.098 | Victoria |
Sierra Leone | 71.740 | 5.614.743 | Freetown |
Somali | 637.657 | 7.753.310 | Mogadişu |
Sudan | 2.505.810 | 37.090.298 | Hartum |
Svaziland | 17.363 | 1.123.605 | Mbabane |
Tanzanya | 945.087 | 37.187.939 | Dodoma |
Togo | 56.785 | 5.285.501 | Lomé |
Tunus | 163.610 | 9.815.644 | Tunus |
Uganda | 236.040 | 24.699.073 | Kampala |
Yeşil Burun Adaları | 4.033 | 408.760 | Praia |
Zambiya | 752.614 | 9.959.037 | Lusaka |
Zimbabve | 390.580 | 11.376.676 | Harare |
Afrika kuzey-güney doğrultusunda Tunus’taki Beyaz Burun (37° 22′ 20 K Paraleli) ile Güney Afrika Cumhuriyeti’ndeki Agulhas Burnu (34° 50’28 G Paraleli) arasında 8.025 km boyunda, doğu batı doğrultusunda ise; Somali’deki Ras Hafun Burnu (51° 25′ 27 D Meridyeni) ile Senegal’deki Yeşil Burun Adaları (17° 31′ 17 B Meridyeni) arasında 7.416 km genişliğindedir.
Afrika’nın kapladığı alan bakımından en büyük ülkesi Cezayir, en küçük ülkesi ise kıtanın doğusundaki Seyşeller takım adalarıdır.Ana karada ise en küçük yüzey alanı olan ülke Gambiya‘dır.
Jeolojik olarak Arap Yarımadası,Zagros Dağları ve Anadolu platosunun birbirini tetiklemesi ile Afrika Palatosu, Avrasya ile çarpışmaktadır. En yüksek noktası Kilimanjaro Dağı (5.895 m) olmakla birlikte en alçak noktası Assal Gölüdür (-156 m). Sahra Çölü hem tüm Afrika’nın hem de tüm dünyanın en büyük çölüdür. Küresel ısınma ve iklim değişimi nedeniyle genişlemeye devam etmektedir.
Afrika Ekonomisi
Doğal kaynaklar açısından dünyanın en zengin coğrafyalarından biri olmasına rağmen Afrika Avrupa istilası ve sömürgeleşeme nedeniyle dünyanın en gelişmemiş ve fakir bölgelerinden biridir. Bunun bir başka nedeni bölgenin çok çeşitli hastalıklarla (AIDS, sıtma) boğuşması, ciddi insan hakları ihlalleri, merkezi planlamada kaynaklanan başarısızlıklar, dış merkezlere girişte yaşanan zorluklar, yozlaşmış hükümetler ve sık sık yaşanan askeri ve iç çatışmalardır. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları raporlarına göre en sonda yer alan 20den fazla ülkenin hepsi Afrika kıtasındadır.
Ağustos 2008’de Dünya Bankası’nın yayınladığı rapora göre, küresel kıtlık sınırı olan günlük $1.25’ın 80.5%’i Sahra Altı Afrika’da yaşamakta ve bölgenin birçoğu günlük $2.50‘ın altında kazanç sağlamaktadır.
2005 yılında yapılan araştırmaya göre Afrika’da yaklaşık 380 milyon insan kıtlık çekmektedir. 1973’ten 2003’e kadar geçen zamanda Sahra altı Afrika’da yaşayan insanların ortalama günlük kazancı 70 cent olarak kalmıştır. Bu konudaki bazı raporlar dış yatırımların başarısız liberalleşme sebebiyle arttığını belirtse de, bazı kaynaklar bunların yerel idarede yaşanan başarısızlıklardan kaynaklandığını göstermektedir.
1995’ten 2005’e kadar Afrika’nın ekonomik büyümesi ortalama %5’tir. Özellikle Angola, Sudan and Ekvator Ginesi gibi petrol kaynakları açısından zengin olan ülkeler halen daha yüksek büyüme oranları göstermektedir. Kaldı ki kıta, dünya kobalt ve platin rezervlerinin %90’ına, altın rezervlerinin %50’sine, krom rezervlerinin %98’ine, manganez rezervlerinin %64’üne ve uranyum rezervlerinin üçte ikisine sahiptir. Demokratik Kongo Cumhuriyeti cep telefonlarının yapımında kullanılan Koltan(taltenit) mineralinin %70’ine ve ayrıca dünyanın elmas rezervlerinin %30’una sahiptir. Gine dünyanın en büyük boksit ihracatçısıdır. Ancak bu kaynaklara rağmen, Afrika’nın tarım ve üretimde olan niteliği ileriye doğru beklenen hızda gitmemektedir. Ayrıca 2008’de yaşanan Küresel Mali Kriz bölgenin gelişmesine ket vurmuştur. Bu kriz sonrasında yaklaşık 100 milyon insan açlık konusunda etkilenmiştir.
Ancak özellikle son yıllarda Çin’in bölgeye yaptığı yatırımlar sebebiyle ekonomik hareketlenme artmıştır. Sadece 2007, yılında Çinli yatırımcılar bölgeye 1 Milyar dolar yatırım yapmışlardır.
Afrika’da Yaşam
Afrika iklimi bölgeden bölgeye değişiklik göstermektedir. En yüksek tepelerinde yarı Arktik iklimi görülür. Kıtanın kuzeyinin büyük bölümü çöl ve kuraktır, orta ve güney bölgeleriyse savanlar ve yağmur ormanları barındırır. Geçiş bölgelerinde bitki örtüsü sahel ve bozkır gibi değişik şekillerdedir. Afrika dünyanın en sıcak kıtasıdır, kurak alanlar ve çöller yüzeyinin %60’ını kaplar.Günümüze kadar ölçülmüş olan en yüksek sıcaklık 1922’de Libya’da ölçülmüştür(58°C).
Afrika dünyanın en fazla ve en yoğun vahşi hayvan kombinasyonlu nüfusuna sahiptir. Bütün bu hayvanlar vahşi yaşamlarında ve özgür bir biçimde yaşamaktadırlar. Kedigiller, otoburlar, sürüngenler ve yağmur ormanlarındaki yüzlerce tür tamamıyla vahşi bir doğanın içerisinde doğal yaşamlarını sürdürmektedirler.
Birleşmiş Miletler Çevre Programı’na(UNEP) göre Afrika, ormanların zarar görmesinde en çok etkilenen ikinci kıtadır. Pennsylvania Üniversitesi Afrika Çalışmaları Merkezi’ne göre, Afrika’nın çayır alanlarının %31’i ve ormanlık alanlarının %19’u bozulmuş olarak sınıflandırılmaktadır. Bunun yanı sıra, Afrika her yıl dört milyon hektar ormanını kaybetmektedir. İnsanoğlunun görülmeye başlandığı zamandan beri, Madagaskar kendi orijinal ormanlarının %90’ını yitirmiştir. Afrika’nın tarım topraklarının %65’i erozyona maruz kalmaktadır.
Afrika’da 3.000’den fazla korunan alanının yanında 198 deniz koruma alanı, 50 biyosfer rezerv ve 80 sulak rezerv vardır. Önemli yaşam alanı tahripleri, nüfus artışı ve kaçak avcılık Afrika’nın biyolojik çeşitliliğini düşürmektedir. İnsan zararları, toplumsal kargaşalar ve yerel olmayan türlerin kıtaya getirilmesi Afrika’daki bio çeşitliliği tehdit etmektedir. Bu durum idari ve finansal sorunların yanında yetersiz personel sebebi ile şiddetlenmektedir.
Afrika’lı devletler özellikle 21. yüzyılda artan istikrarla birlikte birbirleri arasında daha sağlam ve önemli politik bağlar kurmaktadırlar. Bu bağlar çeşitli işbirliği ve uluslararası örgütler vasıtasıyla, ülkelerin hem bölgesel hem de uluslararası bağlantılarını güçlendirmektedir. Bu örgütlerin en önemlisi Afrika Birliği‘dir.
Afrika Birliği, Fas hariç tüm Afrika’daki 54 ülkeyi bünyesinde barındıran dünyanın önemli uluslararası örgütlerinden biridir. Örgütün merkezi Etiyopya’nın başkenti Addis Ababa‘da bulunmaktadır. Burası aynı zamanda Afrika Birliği’nin de başkenti olarak kabul edilir. Birlik, 26 Haziran 2001 yılında genel merkezini açmıştır ancak birliğin resmen kuruluş tarihi 9 Temmuz 2002’dir.Afrika Birliği, kendisinden önce gelen Afrika Birliği Örgütü’nün yerine oluşturulmuş ve bundan daha geniş ve kapsamlı bir yapısı olması amaçlanmıştır.
Afrika Birliği kendi içinde bir anayasal anlaşmaya tabiidir. Bu anayasal metin Afrika Ekonomi Birliği’ni dönüştürerek, federalize bir milletler topluluğu oluşturmayı amaçlamaktadır. Afrika Birliği, kendisine ait yasama, yürütme ve yargı organlarından meydana gelir. Pan-Afrika Parlamento’su başkanı aynı zamanda Afrika Birliği’nin başı ve temsilcisidir. Bu başkan, parlamento tarafından çoğunluğun desteğini alarak seçilir. Yetki ve görevleri Birlik anayasal metninde ve meclis iç tüzüklerinde belirtilmesinin yanı sıra, devralınan Afrika Birliği Örgütü’nün öngördüğü eski sözleşme ve anlaşmalarca da belirlenir. Afrika Birliği Hükümeti, tüm birliğin bölgesel, devletsel ve yerel otoritelerin yanı sıra kurumun iletişim halinde olduğu yüzlerce örgütle olan ilişkilerini de sürdürmekle görevlidir.
Afrika Birliği, kıtanın kendi içinde ve dışında uygulamak ve sürdürmek istediği istikrarı ve ekonomik işbirliğini geliştirmeyi amaçlamaktadır. Özellikle halen Afrika’nın çeşitli bölgelerinde görülen yüksek insan hakları ihlallerine karşı da önlemler almaktadır. Özellikle Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Sierra Leone, Liberya, Sudan, Zimbabve,ve Fildişi Sahili’nde rapor edilen birçok insan hakları ihlali birlik bünyesinde çözülmeye çalışılmaktadır.